Marszałek Józef Klemens Piłsudski

Urodził się 5 grudnia 1867 w Zułowie pod Wilnem - zmarł 12 maja 1935 w Warszawie. (pseudonimy: Wiktor, Ziuk, Mieczysław; później powszechnie zwany Dziadkiem lub Marszałkiem, przez swych dawnych żołnierzy Komendantem), pierwszy Marszałek Polski, mąż stanu, Naczelnik Państwa.

Dzieciństwo i wczesna młodość
Piłsudski urodził się w patriotycznej rodzinie na Litwie. Ojciec, również Józef, był podczas powstania 1863 roku komisarzem w powiecie kowieńskim, matka - Maria z Billewiczów - pochodziła ze znanego rodu litewskiego. W wyniku nieudanych inwestycji ojca, a w końcu pożaru, rodzina zmuszona jest opuścić dom rodzinny i przenieść się do Wilna. Piłsudski uczęszcza tam do gimnazjum, potem rozpoczyna studia medyczne na Uniwersytecie Charkowskim. Po zamieszkach studenckich zostaje relegowany z uczelni. W wieku 19 lat za udział w spisku, którego celem było zabicie cara, zostaje aresztowany i zesłany na Syberię. Jako przypadkowo zamieszany w sprzysiężenie dostaje karę 5 lat katorgi; jego brat, Bronisław Piłsudski - 15 lat.

Polska Partia Socjalistyczna
W 1892 roku, po powrocie z zesłania, Piłsudski wstępuje do organizującej się właśnie Polskiej Partii Socjalistycznej. W ramach PPS uczestniczy w pracach tzw. Litewskiej Sekcji PPS, skupiającej prócz niego jeszcze innych działaczy z Wilna. W tym okresie utrzymuje kontakty z członkami ZZSP (Zagranicznego Związku Socjalistów Polskich). W 1894 zostaje wybrany na przedstawiciela Sekcji Litewskiej w nowopowstałym Centralnym Komitecie Robotniczym PPS i zostaje redaktorem naczelnym Robotnika. W 1901 roku żeni się z Marią Juszkiewiczową i przeprowadza do Wilna, następnie do Łodzi, gdzie znajduje się tajna drukarnia wspomnianego czasopisma. W 1900, po zdekonspirowaniu wydawnictwa, zostaje ponownie aresztowany. Ucieka z petersburskiego więzienia pozorując chorobę umysłową. Ucieczka zyskuje mu uznanie towarzyszy z PPS; w 1902 roku zostaje wybrany do rozszerzonego składu CKR.

Próby zorganizowania oddziałów zbrojnych
W 1904 roku, pod wpływem rozwoju sytuacji na Dalekim Wschodzie, zaczyna myśleć o zorganizowaniu konspiracyjnych oddziałów bojowych. W czasie wojny rosyjsko-japońskiej, w latach 1904-1905, przebywa na Dalekim Wschodzie, gdzie stara się pozyskać Japończyków dla idei zorganizowania legionów z wziętych do niewoli polskich żołnierzy carskiego wojska. Planów tych nie udaje się zrealizować, częściowo ze względu na sabotaż ze strony Romana Dmowskiego, który przebywając tam z inną misją przekonuje tamtejsze władze o szkodliwości powstania w zaborze rosyjskim. Japończycy jednak są żywo zainteresowani współpracą wywiadowczą i przekazują na nią 20 tysięcy funtów.

Organizacja bojówek i oddziałów paramilitarnych
Po powrocie do kraju (1904) Piłsudski organizuje partyjne bojówki, które aktywnie walczą z caratem i kapitalistami w czasie rewolucji 1905 roku. W 1908 roku z inicjatywy Piłsudskiego powstaje konspiracyjny Związek Walki Czynnej pod kierownictwem Kazimierza Sosnkowskiego. ZWC powiązany jest z Frakcją Rewolucyjną PPS. Z czasem ZWC wiąże swą działalność z organizacjami jawnymi takimi jak Związek Strzelecki i Polskie Drużyny Strzeleckie. Działalność finansowana jest poprzez napady na banki i pociągi przewożące pieniądze (słynny napad na stacji w Bezdanach pod Wilnem) oraz, na niewielką skalę, przez tzw. eksy (tj. ekspropriacje, łac. wywłaszczenia - eufemistyczne określenie indywidualnych napadów rabunkowych i wymuszeń). W 1912 roku Piłsudski zostaje wybrany na Komendanta Głównego Związku Strzeleckiego. Przyjmuje pseudonim Mieczysław.

I wojna światowa
W okresie poprzedzającym wybuch I wojny światowej - wymarzonej wielkiej wojny między zaborcami - angażuje się w organizowanie rozmaitych grup paramilitarnych w Galicji. W 1913 roku organizuje w Stróży, koło Limanowej, kurs szkoły oficerskiej Związku Strzeleckiego. Pod auspicjami Austrii ze Strzelca, Sokoła i Drużyn Bartoszowych powstają Legiony Polskie, których dowództwo powierzone zostaje Piłsudskiemu. Walczą one na froncie wschodnim z Rosją po stronie Austro-Węgier i Niemiec.
W październiku 1914 Piłsudski inicjuje powstanie Polskiej Organizacji Wojskowej, tajnego zrzeszenia działającego we wszystkich zaborach. Wobec przechylenia się szali zwycięstwa na stronę Ententy, Piłsudski doprowadza do tzw. kryzysu przysięgowego, zalecając żołnierzom polskim, by nie składali przysięgi na wierność Niemcom. Zostaje osadzony w twierdzy w Magdeburgu, a Niemcy internują większość legionistów. Od tej chwili jego popularność - jako ofiary prześladowań i symbolu walki z okupantem - znacznie rośnie. Niepowodzenia na froncie zmuszają Niemców do rozważenia kwestii uwolnienia Komendanta, do czego jednak dochodzi dopiero 8 XI 1918 roku, po długich pertraktacjach, w czasie których Piłsudski kategorycznie odrzuca warunek podpisania "lojalki".
11 listopada 1918 roku, po triumfalnym powrocie Piłsudskiego do Warszawy, ustanowiona przez państwa centralne Rada Regencyjna mianuje go Tymczasowym Naczelnikiem Państwa. 22 listopada konstytuuje się powołany przez niego rząd Jędrzeja Moraczewskiego. W styczniu następnego roku Sejm Ustawodawczy przyznaje mu uprawnienia Naczelnika Państwa (de facto władzę dyktatorską).

Wojna polsko-bolszewicka
W roku 1919 wybucha wojna z Rosją bolszewicką. Świadom, że ani biali ani czerwoni nie zachcą dopuścić do odrodzenia Polski, Piłsudski podejmuje ryzykowną "wyprawę wileńską". Podczas pierwszej fazy udaje się mu wyprzeć Armię Czerwoną z Wileńszczyzny. Po pertraktacjach z atamanem Petlurą (wiosna 1920 roku), gwarantujących pomoc w utworzeniu państwa ukraińskiego ze strony Polski i pomoc militarną w walce z bolszewikami ze strony ukraińskiej, Piłsudski rozpoczyna ofensywę ofensywę na Kijów i 7 maja wkracza do miasta. 18 maja powraca do Warszawy. Wkrótce jednak rusza bolszewicka kontrofensywa pod dowództwem Tuchaczewskiego. Polacy zostają zmuszeni do wycofania z Kijowa i odwrotu. To jednak nie jest bynajmniej głównym celem Armii Czerwonej. Bolszewicy chcą wejść do Warszawy.

Cud nad Wisłą
Klęska kijowska wzmaga krytykę w kraju. Sejm Ustawodawczy powołuje Radę Obrony Państwa, która, choć działa pod jego dowództwem, to jednak ogranicza w pewnym stopniu jego władzę. Endecy występują nawet z postulatem odsunięcia Piłsudskiego od władzy. Czas do przewidywanego bolszewickiego szturmu na Warszawę Rada Obrony Państwa przeznacza na opracowanie strategii obrony. Jednostki Władysława Sikorskiego ubezpieczają polski fron od północy, generał Haller obejmuje dowodzenie na kierunku warszawskim. Piłsudski decyduje się uderzyć znienacka w lukę między bolszewickim frontem południowym i północnym. Całkowite zaskoczenie przechyla szalę zwyciestwa na stronę Polaków. Rozpoczyna się bitwa warszawska, która trwa od 13 do 25 sierpnia 1920 roku. Dowodzona przez Piłsudskiego armia złożona z pięciu dywizji piechoty i brygady kawalerii, przełamuje front bolszewicki pod Kockiem, rozbija lewe skrzydło wojsk nieprzyjaciela i dostaje się na tyły atakujących Warszawę wojsk Tuchaczewskiego, zmuszając je do odwrotu. Jest to cud nad Wisłą.

Sukces strategiczny i porażka polityczna
Sukces militarny zostaje przypieczęrtowany ostatecznie w bitwie nad Niemnem. Pozorując, na polecenie Piłsudskiego, niesubordynację, gen. Lucjan Żeligowski zajmuje okręg wileński (na obszarze tym utworzono tzw. Litwę Środkową). Polskie oddziały wyzwalają część Łotwy; Piłsudski wkracza do Rygi otoczony nimbem bohatera. Podpisany wówczas układ pokojowy (12 X 1920) owocuje trwającą przez całe dwudziestolecie oficjalną przyjaźnią obydwu państw. Sukces armii polskiej jest pełny, jednakże zarówno Traktat Ryski jak i siłowe rozwiązanie na Litwie jest jednocześnie klęską koncepcji politycznej Piłsudskiego, zakładającej utworzenie z krajów dawnej Rzeczpospolitej tzw. konfederacji Międzymorza. Paradoksalnie działania Piłsudskiego doprowadzają do realizacji wizji jego największego adwersarza - Romana Dmowskiego.

Wycofanie do Sulejówka
Fiasko koncepcji politycznej jest przyczyną osłabienia pozycji Marszałka, a konstytucja marcowa ogranicza jego władzę. 14 grudnia 1922 roku Piłsudski składa władzę w ręce prezydenta Gabriela Narutowicza. Po jego śmierci i obraniu nowego prezydenta (Stanisława Wojciechowskiego) obejmuje stanowisko Szefa Sztabu Generalnego. Gdy w 1923 roku powstaje gabinet Wincentego Witosa, składa rezygnację i wyprowadza do willi w Sulejówku, gdzie mieszka z dziećmi i drugą żoną - Aleksandrą (którą pojął w 1921 roku, po śmierci Marii). Zajmuje się pisaniem - powstają wówczas m.in. Rok 1863 i Rok 1920.

Przewrót majowy
Pogarszająca sie sytuacja polityczna kraju, kolejne upadające rządy, lęk przed rosnącą w siłę endecją sprawiają, że pod koniec 1925 roku Piłsudski decyduje się wrócić do czynnego uprawiania polityki. Wykorzystując zbieg sprzyjających okoliczności, m.in. fakt, że lokacją oddziałów zarządzał protegowany przez Piłsudskiego w 1925 roku na ministra wojskowości Lucjan Żeligowski, w maju 1926 roku zbiera w okolicach Rembertowa kilka pułków pod pozorem manewrów. 12 maja 1926 roku rusza na Warszawę i po trzydniowych krwawych walkach (379 osób zabitych) dokonuje zamachu stanu znanego jako przewrót majowy. Piłsudski obejmuje Ministerstwo Spraw Wojskowych i urząd Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. 31 maja zostaje wybrany na prezydenta Rzeczypospolitej, jednak godności nie przyjmuje. W drugim głosowaniu Zgromadzenie Narodowe wybiera Ignacego Mościckiego. Jest to cichy triumf Piłsudskiego, bowiem ukonstytuowanie się nowej władzy legalizuje przewrót majowy.

Lata 1926-1935
Wprowadza system autorytarny oparty na armii i swych zwolennikach - zwany sanacją (łac. uzdrowienie). Wprawdzie nie zmienia konstytucji, ale ogranicza znacznie rolę parlamentu. Opozycja polityczna jest prześladowana tak drogami prawnymi (procesy polityczne), jak i metodami siłowymi (pobicia, utworzony w 1934 roku obóz odosobnienia, w którym umieszczano przeciwników bez wyroku sądowego, w Berezie Kartuskiej). Wielu przeciwników politycznych Piłsudskiego zmuszanych jest do emigracji. W 1935 roku jego zwolennicy doprowadzają do przegłosowania Konstytucji Kwietniowej, zaprojektowanej z myślą o politycznym spadkobiercy bardzo już wtedy chorego Piłsudskiego.
W polityce zagranicznej udaje mu się doprowadzić do chwiejnej normalizacji stosunków z Niemcami (pakt o nieagresji 1934) i Związkiem Radzieckim (pakt o nieagresji z 1932). Chwiejności obu układów jest świadom znakomicie, czemu daje wyraz sarkastycznym stwierdzeniem: Pozostaje pytanie, z którego stołka spadniemy najpierw. Szuka oparcia w sojuszach z aliantami zachodnimi - Francją i Wielką Brytanią oraz zaprzyjaźnionymi sąsiadami - Rumunią i Węgrami.

Śmierć
Umiera w Belwederze 12 maja 1935 roku. Jego pogrzeb staje się wielką manifestacją narodową. W 1936 serce Piłsudskiego zostaje złożone w grobie jego matki na cmentarzu na Rossie w Wilnie, a ciało - po perypetiach polityczno-religijnych - w krypcie pod Wieżą Srebrnych Dzwonów na Wawelu.

Na podstawie Wikipedii, wolnej encyklopedii